Eksternal Radyoterapi

Eksternal radyoterapi genelde foton ışınları (X veya ɣ) ile uygulanır. Foton ışının ve elektromanyetik radyasyonun diğer türlerinin en küçük birimidir. Fotonun taşıyabileceği enerji miktarı değişebilir. Eksternal radyoterapi çoğunlukla lineer akseleratör adındaki bir cihazla uygulanır. Bu cihazlar atom altı parçacıkları hızlandırarak kanser tedavisinde kullanılmak üzere yüksek enerjili radyasyon üretir.

Hastalar genellikle tedaviyi günlük seanslar halinde birkaç hafta süresince alır. Tedavinin toplam süresi hasta ve hastalığa bağlı pek çok faktör ile ilişkilidir.

En sık kullanılan eksternal tedavi tiplerinden biri 3 boyutlu konformal radyoterapidir (3D-CRT). 3D-CRT’de özel olarak belirlenmiş hedef bölgelere radyoterapiyi uygulamak için son derece karmaşık bilgisayar programları ve gelişmiş tedavi cihazları kullanılır. 

Eksternal Tedavide Uygulanan Diğer Metodlar

Yoğunluk Ayarlı Radyoterapi (YART)

YART tek doz tedavi için radyasyon demetini şekillendiren, kolimatör olarak adlandırılan yüzlerce küçük donanım kullanır. Kolimatörler sabit olabildiği gibi tedavi süresince hareket ederek tedavi seansları süresince radyasyon demetinin yoğunluğunun değişmesine imkân verir. Bu şekildeki doz modülasyonu tümörün veya yakınındaki dokuların farklı dozlar almasını sağlar.

Diğer radyoterapi tiplerinin aksine YART tersten planlanır (invers tedavi planlama). İnvers planlamada radyasyon onkoloğu tümörün değişik bölgelerine ve çevre dokulara verilmesi gereken tedavi dozunu belirler, sonrasında yüksek güçlü bir bilgisayar programı uygun olan ışın demeti sayısını ve her bir demetin açısını hesaplar. Bunun aksine geleneksel doğrusal (forward) tedavi planlamasında ışın demetlerinin sayı ve açısını radyasyon onkoloğu baştan belirler, bilgisayar programı belirlenen bu planlama ile oluşacak doz dağılımını hesaplar.

YART metodu ile uygulanan tedavinin ana hedefi gereken bölgelere radyasyon dozunu arttırmak ve çevre normal dokulardaki özellikle duyarlı alanların radyasyon maruziyetini azaltmaktır. 3D-CRT ile karşılaştırıldığında YART baş boyun kanseri tedavisinde tükrük bezi hasarı (ağız kuruluğu veya xerostomi) gibi bazı yan etkileri azaltabilir.

Görüntü Eşliğinde Radyoterapi (IGRT)

IGRT’de tedavi sürecinde tekrarlayan görüntülemeler (CT, MRI, veya PET) uygulanır. Bu görüntüler bilgisayarlarda tümör boyutu ve yerleşiminde tedaviye bağlı değişiklikleri saptamak üzere işlenir. Bu işlemle hastanın pozisyonunun ve planlanan radyasyon dozunun gereklilik halinde yeniden düzenlenmesi sağlanır. Tekrarlayan bu görüntüler tedavinin doğruluğunu arttırırken tedavi edilmesi planlanan doku volümünün azaltılmasına imkan verir ve normal dokunun maruz kaldığı doz düşürülür.

Tomoterapi

Tomoterapi bir görüntü eşliğinde YART metodudur. Tomoterapi cihazı CT ile eksternal radyoterapi uygulama cihazının karışımıdır. Tomoterapi cihazının hem tedavi hem de görüntüleme için radyasyon veren bölümü normal CT cihazı gibi hasta çevresinde tamamen rotasyon yapabilir.

Tomoterapi cihazı tedavi seanslarının hemen öncesinde tümörün CT görüntülerini elde eder ki bu da kesin tümör hedeflemesini ve normal dokuların korunmasını sağlar.

Standard YART gibi, tomoterapi normal dokuları yüksek dozlardan korumakta 3D-CRT metodundan daha başarılıdır.

Stereotaktik Radyocerrahi

Stereotaktik radyocerrahi (SRS) ile küçük tümöre bir veya daha fazla yüksek doz verilebilir. SRS’te yüksek hassasiyetli görüntü eşliğinde tümör hedefleme ve hasta pozisyonlaması uygulanır. Bu sayede normal dokulara zarar vermeksizin yüksek doz radyoterapi verilebilir.

SRS sadece belirgin sınırlı küçük tümörlerin tedavisinde kullanılabilir. En sık primer beyin tümörleri, spinal tümörler ve beyin metastazlarında kullanılır. Bazı beyin metastazlarında SRS’ye ek olarak tüm beyin radyoterapisi uygulanabilir.

SRS, yüksek doz radyasyonun hassas bir doğrulukla verildiğinden emin olmak için baş çerçevesi veya benzeri sabitleyici destek materyale gereksinim duyar.

Stereotaktik Beden Radyoterapisi

Stereotaktik beden radyoterapisinde (SBRT) radyasyon tedavisini 3D-CRT’ye göre daha kısa sürede, daha az tedavi sayısı ile daha küçük alanlara ve daha yüksek dozlarda uygulanır. Tanım olarak SBRT beyin ve spinal kord dışındaki tümörlerin tedavisidir. Bu tümörler vücudun normal hareketlerinden daha fazla etkilendiğinden beyin ve spinal kord tümörlerindeki gibi hassas bir doğrulukla hedeflenemez ve bu nedenle SBRT genellikle birden fazla defada uygulanır.

Proton Tedavisi

External radyoterapi fotonlarla olduğu gibi bir çeşit yüklü partikül olan protonlar kullanılarak da uygulanabilir.

Proton demetleri enerjilerinin dokuda takip ettikleri yol boyunca daha az enerji saçarken enerjilerinin çoğunu dokudaki yollarının sonunda serbestleştiriler. Bu durum teorik olarak normal dokuların radyasyona maruziyetini azaltırken tümöre daha yüksek doz verilebilmesine olanak sağlar.

Diğer Yüklü Parçacıklar

Elektron cilt tümörleri veya vücut yüzeyine yakın tümörler gibi yüzeyel tümörlerde kullanılır. Dokuda derine gidemediğinden vücuttaki derinde yerleşimli tümörlerin tedavisinde kullanılamaz.